logo-wenneke.png text since Terug Wirdum Foto's Speeltafel(s) Systeemeisen Mp3-Demo's
Het wierdendorpje Wirdum.

In het wierdenlandschap in het oosten van Groningen ligt het wierdendorpje Wirdum. Al vele eeuwen voor het begin van de jaartelling woonden er mensen in dit gebied. Om zich te beschermen tegen de zee hoogden de bewoners hun woonplaats op tot een wierde. Het dorp bestaat uit twee wierden, van elkaar gescheiden door de Wirdumer Maar. De kerk ligt op de grootste wierde (èèn van de hoogste wierden van Groningen) en daaromheen ligt de oude dorpskern.

De kerk.

De voormalig Hervormde kerk van Wirdum uit het begin van de 13e eeuw vertegenwoordigt de vroege fase van de romanogotiek. De vlakheid van de muur overheerst.
In de middeleeuwen waren in de lange muren van de kerk, deuren. Aan de noordkant voor de mannen en aan de zuidkant voor de vrouwen. Inwendig zijn schilderingen uit het begin van de 15e eeuw te zien.
Oorspronkelijk had de kerk aan de westzijde een zadeldaktoren. Deze is in 1878 afgebroken. Er zijn tegen de westmuur nog overblijfselen van de toren zichtbaar. Tijdens de restauratie van de kerk, tussen 1959 en 1961, is een kleine houten spits geplaatst.
Het interieur van de kerk wordt sinds de restauratie overdekt door een blauwe balkenzoldering op kleurige sleutelstukken. Ook is er enig 17e eeuws meubilair.
In 1981 is de kerk overgegaan naar de Stichting Oude Groninger Kerken.

Het orgel.

Over de bouwer.

De eerste aanwijsbare van Oeckelen die orgels maakte was Cornelis Van Oeckelen (1762-1837), 'mr orlogiemaker'. Later werd hij aangeduid als 'uurwerkmaker, orgelspeelwerk-en pianomaker en winkelier'. Vader Cornelis was als orgelmaker actief in de periode 1821-1828.
In 1878 werd de orgelmakerij voortgezet onder de naam Petrus van Oeckelen en Zonen. In 1918 eindigde het familiebedrijf, dat drie generaties orgels had gemaakt, met de dood van Antonius van Oeckelen.

Petrus van Oeckelen (1792-1878) can with confidence be called an exceptional figure: he was successful, unafraid of commercial or musical adventure, and of a perseverant nature. He moved to the province of Groningen and managed to win himself a place in the musical life of the city of Groningen.
Both in quantity and quality Van Oeckelen belongs to the greatest organ builders in the 19th century. Although his work, just as that of many of his contemporaries, has often been looked down upon, it is now receiving more appreciation. His instruments have proven their solidty during the last 150 years, and the sound also offers much for the ear to appreciate: in particular the Viola di Gamba, one of the specialties of the house, has been widely praised.

't Orgel geheel klaar geleverd

Volgens een in het kerkvoogdijarchief bewaarde opgave uit 1879 werd ''T Orgel geheel klaar geleverd' voor 1400 gulden door P. van Oeckelen en Zonen.
Bij de bouw werd gebruik gemaakt van bestaand van Oeckelen-materiaal uit ca 1845. (windlade en pijpwerk)
De klaviatuur werd in 1879 nieuw gemaakt. De registertrekkers zijn in een horizontale rij boven de muzieklessenaar geplaatst. De registernamen zijn op (in 1969 vernieuwde) porseleinen plaatjes in de registerknoppen aangebracht.
De eiken bakstukken zijn met ivoor en ebbenhout belegd, het ivorentoetsbeleg van de ondertoetsen (manuaal) van houten nageltjes voorzien.
De magazijnbalg is voorzien van een enkele vouw.
Het orgel heeft een vijfdelige opbouw met een ronde middentoren, met verhoogde frontstok, gedeelde vlakke tussenvelden met schuin naar buiten aflopende scheidingslijsten tussen de etages en spitse zijtorens.
Het labiumverloop in de velden is echter precies omgekeerd. In de benedenvelden lopen de labia met een sierlijke buiging naar buiten af, in de bovenvelden vertonen zij een strakkere naar buiten opgaande lijn.
Het basement van de middentoren vertoont de kenmerkende decoratie met cannelures. Blinderingen aan de pijpvoeten in de benedenvelden ontbreken.
Het bladwerk dat de tussenlijsten in de velden omspeelt vertoont de gebruikelijke eenvoudige plantaardige vormen. Aan de bovenzijde een gevlochten bladslinger.
De oorspronkelijke vleugelstukken werden bij de restauratie in 1961 verwijderd.
Van het pijpwerk dateren de bas van de Holpijp 8 en de Violoncel D 16 uit 1879; het overige pijpwerk dateert grotendeels vermoedelijk uit ca 1845 en is omwille van het aanbrengen van expressions een halve toon verschoven. (en aangevuld)
In het front staan E-h van de Prestant 8. C-H van de Bourdon zijn van eiken. De Viola di Gamba 8 is van C-H gecombineerd met de Bourdon. De Quint 3 is in de bas gedekt, met fluitmensuur en in de discant open, met prestantmensuur. De Woudfluit 2 is van C-f conisch open en vanaf fis cilindrisch open.
Expressions zijn aangebracht in de Violoncel D 16 (c-cis), Prestant 8 (C-h), Viola di Gamba 8 (vanaf c), Octaaf 4 (C-cis), Woudfluit 2 (C-Dis).

Historische gegevens. 1879, Oplevering van het orgel
1961, Bekroningen en vleugelstukken van de kas verwijderd in kader van kerkrestauratie.
1962, D. Mulder, restauratie, orgelkas in een crèmekleur geschilderd, schepbalgen en handpomp verwijderd, winddruk verlaagd naar 65 mm.
Onbekend moment, orgelkas donkergroen geschilderd.
In 1995 heeft orgelmakerij Van der Putten een overzicht gemaakt van de restauratiewerkzaamheden die nodig zouden zijn om het orgel weer goed speelbaar te maken.
1999, de aanvang van de werkelijke restauratie. De windlade werd geheel uitgenomen en gerestaureerd. De klavieren werden hersteld alsmede de traktuur. Lekkages werden weggenomen, de pijpen herplaatst en de grootste intonatieproblemen opgelost. De winddruk was 65 mm. Het orgel is daarna gelijkzwevend gestemd.
2001, het bleek toch dat de orgelcommissie van de St.Oude Groninger Kerken en de adviseur Stef Tuinstra niet tevreden waren over de klank van het instrument. Mulder heeft waarschijnlijk teveel aangepast.
De winddruk is na proeven naar 85 mm gebracht. Er is tevens een nieuwe ventilator aangebracht. De intonatie is herzien en voor klankoriëntatie werden in Westeremden en Niekerk de van Oeckelen orgels uit dezelfde periode bezocht.
2002, herintonatie na herstel oorspronkelijke winddruk.

The organ of Wirdum is a typical example of a Dutch village organ, though small, yet beautifull. It can be perfectly used as a practising instrument, on which "smaller organ literature" from e.g. C. PH. E. Bach, Mozart, F.X. Schnizer can be performed with very satisfactory sound results. The reverb is not too long and underlines the intimate atmosphere of a "village organ".

Technische gegevens.

Werkindeling: manuaal, aangehangen pedaal
Dispositie: 7 stemmen, Violoncel 16, Prestant 8, Bourdon 8, Viola di Gamba 8, Octaaf 4, Quint 3, Woudfluit 2.
Werktuiglijke registers: windlosser, nihil (loze knop).
Toonhoogte: a = 440 Hz.
Temperatuur: evenredig zwevend.
Manuaalomvang: C-f'''
Pedaalomvang: C-d'
Winddruk: 85 mm
Plaats klaviatuur: linkerzijde.

Bronnen:
St. Oude Groninger Kerken
St. Groninger Orgelland
Orgelmakerij van der Putten
Met dank aan: Annemieke Woldring, Kees Kugel en Winold van der Putten
Speciale dank aan James en Rika Vos voor hun vriendelijkheid en gastvrijheid.
  Hauptwerk.nl is een initiatief van Sygsoft Holland. Inschrijving KvK 24400165. Laatst bijgewerkt 18-01-2024