logo-wenneke.png text since Terug Eenum Foto's Dagboek Speeltafel(s) Eigenschappen Systeemeisen Mp3-Demo's
De kerk.

De kerk van Eenum is een van de oudste bakstenen kerken van de provincie Groningen. Zij is gebouwd in het laatste kwart van de 12e eeuw. Het is een vrijwel onversierd bouwwerk. De bouwstijl is van oorsprong Romaans. In de loop der eeuwen zijn er verschillende restauraties geweest. De noordgevel heeft nog resten van een venster, wat aan de buitenkant nog goed is te zien. De westgevel bezat de oorspronkelijke ingang, dit is zichtbaar in de toren. De zuidgevel toont nog een boog van een vroegere Romaanse ingang. Duidelijk is te zien, dat de grote gotische ramen er later zijn ingezet. Er zijn nog andere ingangen geweest. In de noordgevel voor de vrouwen, dat is nu dichtgemetseld maar aan de buitenkant nog goed te zien. In de zuidgevel de ingang voor de mannen. Dit is de tegenwoordige ingang.

De kerk was niet alleen een plaats voor liturgische vieringen, maar was ook een ontmoetingsplaats. Het was er droog en winddicht. Het kerkhof was een hof bij de kerk waar diverse sociale activiteiten werden ontplooid. De graven dragen behalve de naam en datum vaak een vers met de eindigheid van het leven als thema en het verdriet vanwege het gemis.

Sta, wandelaar en lees;
Wiens overschot hier zij
En denk er aan dit lot;
'T treft vroeg of laat ook mij.


  Klik om te vergroten

In 1973 is de kerk en de toren overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken.

Tijdens de restauratie van 1976/77 werd een steen ontdekt achter de preekstoel. Men denkt te doen te hebben met een gedenksteen ter ere van Reindt Alberda, borgheer in Eenum. De tekst geeft zijn vele functies weer. Deze steen is in de noordmuur in de kerk geplaatst. De familie Alberda voelde zich erg met het dorp verbonden. Zij schonken het orgel, gebouwd in 1704 door de beroemde Duitse orgelbouwer Arp Schnitger.

Het orgel.

1704, Arp Schnitger bouwt het éénklaviers orgel met het manuaal aan de achterzijde.
1809, orgelmaker Freytag brengt het aangehangen pedaal aan. De windvoorziening moet wijken uit de kas en op de gaanderij wordt een plek gevonden. Een deel van de windkanalen wordt vernieuwd en er worden twee spaanbalgen aangebracht. Men denkt dat toen ook de stemming is veranderd, van middentoon in gelijkzwevend.
Ca.1845, orgelmaker Petrus van Oeckelen wijzigt het orgel door drie Schnitger-registers te verwijderen en andere worden aangepast aan de smaak van de 19e eeuw. Zo wordt nieuw aangebracht een Viola da Gamba 8 vt.
1891, Jan Doornbos uit Groningen maakt een grote rechtopgaande magazijnbalg en vervangt zo de twee spaanbalgen van Freytag.
1987, Bij de restauratie door de Gebr. Reil uit Heerde, worden alle vroegere wijzigingen weer naar de toestand van 1809 hersteld met inbegrip van het kort octaaf. Het pedaal van Freytag en de balg van Doornbos worden behouden. De verdwenen of gewijzigde stemmen worden gereconstrueerd, zie dispositie

De kerk van Eenum op de wierde, met het bijzondere, mooie Arp Schnitgerorgel, vormt samen met de mooie straatjes en de kenmerkende huizen een prachtig geheel.
De stilte, de rust en het wijde Groningse landschap completeren dit "juweeltje van de klei".



Beknopte biografie van de Duitse orgelbouwer Arp Schnitger

Arp Schnitger leefde van 1648-1719. Hij genoot wereldfaam en wordt beschouwd als de meest bekende orgelbouwer ten tijde van de Noord-Europese barok.

Schnitger combineerde de orgelprincipes uit de Renaissance met vroeg-barokke bouwprincipes. Hij bouwde in Duitsland en Nederland, maar ook in Portugal, Spanje, Engeland, Brazilie en Rusland. Schnitger wordt wel de Stradivarius onder de orgelbouwers genoemd. De orgels hebben een ongelooflijke klankrijkdom en volgens organisten zijn ze "goed bespeelbaar en doen ze het altijd". Hij bouwde 170 orgels waarvan 110 helemaal nieuw. Ruim dertig zijn er nog over en het grootste deel daarvan bevindt zich in Noord-Duitsland.
Hij was heel precies en gedetailleerd in zijn aanwijzingen en stelde vaak van tevoren een onderzoek in. Schnitger en zijn mensen bouwden het gehele binnenwerk. In Hamburg had hij zijn belangrijkste werkplaats. Het transport ging per schip. De andere onderdelen, de orgelkassen, het snijwerk en de versieringen werden meestal door schrijnwerkers en beeldhouwers ter plaatse gemaakt.

Het werk van Schnitger in Groningen

Schnitger's grote talent was dat hij erin slaagde om de beste orgelbouwers uit zijn tijd om zich heen te verzamelen. Hij had een team in Magdeburg, in Bremen en in Groningen. In Groningen werkte hij o.a. samen met zijn meesterknechten Johannes Radeker en Rudolf Garrels. Ook werkte hij met de stadsbouwmeester Allert Meyer en Jan de Rijk, een van de top beeldhouwers van die tijd. De groep bestond verder uit leerlingen en gezellen die de orgels monteerden maar ook het onderhoud verzorgden. De intonatie was verregaand van tevoren door Arp Schnitger bepaald en werd mogelijk door hemzelf en later ook door een van zijn zonen afgerond. Door zijn zorgvuldigheid en de hoge kwaliteitseisen die hij stelde ontstonden er in de samenwerking met anderen prachtige instrumenten.

Er zijn een achttal nog bespeelbare orgels bewaard gebleven in Groningen. Er wordt door prominente orgelmakers gepleit om vooral conserverend te restaureren. D.w.z. als er iets te reconstrueren, restaureren of re-restaureren valt dat met dezelfde constructies en materialen moet als in de bouwtijd.

Het is niet bekend hoe Schnitger er uit zag, er zijn geen afbeeldingen van hem bekend. Dit sluit aan bij de spreuk Gott allein die Ehre ( Alleen God komt de eer toe) die hij liet aanbrengen boven het orgel in zijn woonplaats Neuenfelde.

Meer informatie vindt u op www.arpschnitger.nl.

Bronnen: Stichting Oude Groninger Kerken, de Mixtuur.
  Hauptwerk.nl is een initiatief van Sygsoft Holland. Inschrijving KvK 24400165. Laatst bijgewerkt 28-03-2024