Een beknopte historie van de kerk en het orgel van Krewerd. De kerk. Krewerd ... heeft u ooit van dit dorp gehoord? Krewerd ligt weggestopt achter grotere plaatsen, zoals Appingedam en Loppersum. Alleen voor mensen die het echt willen is het te vinden, want de weg leidt erheen met onwaarschijnlijke bochten. Voorbij Jukwerd kun je de kerk van Krewerd al op zijn hoge wierde zien liggen. Wie dat in het oog houdt verdwaalt niet en de moeite wordt wel beloond als je langs de boerderij met de brede gracht het dorp inrijdt en het stoere Romaans-Gotische kerkje voor je ziet. Gedicht van stain D'r is in 't haile Noorden Gain mooier ding veur mie As 'n stoere bakstain kerke, En 'n toren stoef d'r bie. Zo'n toren braid en vairkant, Mit'n dak as van 'n hoes, Stait, rustig-roege haimhond, Midden in 't windgebroes. De muren binn'n grainmaank Van stainen, klain en groot, Bie zett'n grauw en soetrig Moar mainstied gluiend rood! En Voader Tied poestte over Hail dit gedicht van stain Glorie en glaans van d'aiwen: Gain preek zo daip, gainain! Onbekende dichter   Met bovenstaande woorden begint het boekje dat mevrouw Sevenster-Meuter schreef over Krewerd. Aan de hand van haar mooie boekje rafelen we de historie van de kerk van Krewerd uit. In vroeger tijden stroomde de zee vrij over het land, omdat er geen beschermende dijken en duinen waren. De mensen maakten heuvels van kwelderzoden, afval en mest, eerst voor eigen gebruik, dan samen met buren werden de heuveltjes aan elkaar verbonden tot wierden, steeds hoger en wijder. Zo beveiligden zij zichzelf, hun huizen en het vee. Als er een kerk gebouwd werd, moest die het liefst in het midden en op het hoogste punt van de wierde staan. Een droge, windvrije, veilige plek voor mens en dier. Tiadeke van Krewerd. Het verhaal gaat dat Tiadeke, de vrouwe van Steenhuizerborg in het jaar 1250, toen haar enige zoon erg ziek was de Hemel bad: 'Heer, als hij mag blijven leven, dan beloof ik, dat ik op mijn eigen grond een kerk voor U zal bouwen.' Echter toen haar zoon beter werd, bleef de belofte onvervuld. Na enige jaren stierf hij en Tiadeke was haar oude belofte niet vergeten en de kerk kwam er rond 1280 in Romaanse stijl. Een solide onderbouw en dikke muren. Geen brandbaar houten dak, maar prachtige gemetselde ronde meloengewelven. Vanuit haar huis heeft Tiadeke, denkt men, de voorbereidingen mee mogen maken. De toren , heel goed in harmonie met het gebouw, is er in de 15e eeuw tegenaan gezet. Wij allen, en de Krewerders in het bijzonder, danken aan Tiadeke een gaaf bouwwerk, dat een duidelijke taal spreekt over leven en dood, over moeite en strijd, maar vooral ook van volhouden en overwinnen. De geisoleerde ligging is waarschijnlijk voor het nu ruim zeven eeuwen oude kerkje wel een groot geluk geweest. Er waren dikwijls woelige tijden, maar Krewerd werd met rust gelaten en de kerk bleef behouden. Alleen de tijd had er door de eeuwen heen wel zijn stempel op gedrukt. Wat bijna noodlottig was geworden, als niet waakzame en doortastende mensen, in de bres waren gesprongen en het, door restauratie, voor eeuwen hebben gered. De eenvoudige inrichting van het Romaanse kerkje, de ouderwetse petroleumlampen en vooral de immense stilte der wijdse omgeving geven het geheel een aparte sfeer, waardoor men zich aan de tijd onttrokken voelt. Bron: Krewerd, herinneringen en oude verhalen geschreven door D. Sevenster-Meuter. (met toesteming van de dochters Sevenster en drukkerij Hoekstra) Het orgel Bij binnenkomst in de kerk trekt het orgel in deze kleine ruimte al snel de aandacht. Door de grijze patina en sterk verweerde tinfolie van de frontpijpen straalt het orgel een imponerende ouderdom uit. Het orgel, van een onbekende bouwer, dateert uit 1531. Het is een der oudste nog bespeelbare orgels van Nederland. De orgelkas heeft als bijzonderheid links en rechts panelen met beschilderd pijpwerk uit 1634. Op het paneel in het midden onder het orgel staat te lezen: DE HOOG WELGEBO REN VROU MARGARITA ELISABETH RIPPERDA DOUARIERE VROU DER HEERLIJKHEID TOT OOSTERWYTWERT MET ANNEXE KASPU LEN ALS COLLATRIX TOT KRIEWERT HEEFT DIT ORGEL LAATEN VERNIEUWEN IN 'T JAAR 1731 Op de onderste vier panelen wordt de geschiedenis van de verschillende reparaties aan het orgel weergegeven. Hieronder volgen van links naar rechts de teksten. Paneel 1: ANNO 1531 HEBBEN HEER GEERT VAN BYC KELTE PASTOR THO CREWERT EN DE BRUYN HER MEN ENDE WIL LEM DRENT KERCK VOGEDEN DIT ORGEL GESTIFT     Paneel 2: IN HET JAAR 1620 REPAREERT ANNO 1:6:34 ALS D.CARO LES RENEMAN PAS TOER CORNELIS PETERSEN EN PE- TER JACOPS KERCK VOGEDEN WEREN TO CREWERT MET LETEREN EN SCHIL DERYEN VERCIERT M.F. Paneel 3: ANNO 1687 HEEFT DE WELGB. EYBENIUS HOEX UM PASTTOR EN DE EDELE JAN HENDRICKS KERCK VOGEDEN WAREN IS DIT ORGEL GANTS GERE- PAREERT     Paneel 4: IN HET JAAR 1857 IS DIT ORGEL BE LANGRIJK GERE PAREERD.PREDI KANT WAS DE HEER N.H.KUIPER KERK VOOGDEN WAREN P.h.BODE J.H.BOEK HOUDT P.W.VOS OUD KERKv.W.D.BURE MA EN H.F.DE MAAR ORGANIS W.S.MEYER De tijdstippen van veranderingen. Omtrent het tijdstip van de veranderingen kan alleen gegist worden. De vermelding op een der panelen aan de voorzijde van het orgel, in 1:6:34 'met leteren en schilderyen verciert' doet vermoeden dat dit slaat op de beschilderde luiken. Het jaar 1686 vermeldt 'dit orgel gants gerepareert' hetgeen een forse ingreep zou kunnen betekend hebben. In 1731 bracht Nicolaas Willenbroek, in opdracht van douariere Ripperda, een nieuwe C en Cis windlade met bijbehorende mechaniek en klaviatuur aan. Willenbroek was een medewerker van de in 1729 overleden Franz Caspar Schnitger. In 1775, 1807 en 1844 werden er door Lohman ('groote droogte') reparaties verricht. 1857, door Freytag werden drie grote nieuwe grenen balgen plus bijbehorend windkanaal vervaardigd. Het eiken kanaal naar de lade werd vergroot. Om deze balgen achter het orgel een plaats te geven werd de koortravee grotendeels met een balkon overdekt. Freytag verving tevens de Quint 1 1/3 vt bas/ Sesquialter 2 sterk discant door een gedekte Fluit 4 vt en de Mixtuur 4-5-6 sterk door een Gamba 8 vt discant. 1974/1975, restauratie door de orgelmaker Albert Hendrik de Graaf. Herstel van de totaal lekke windlade, waarbij de originele makelij niet werd gewijzigd. Nieuwe registerknoppen en naamplaatjes. Herstel van het klavier en het pedaal. Herstel van enkele beschadigde pijpen. Vervanging van de Gamba discant door een Sesquialter 2 sterk discant. In overleg met de kerkrestaurateurs werden de balgen in de ZO-hoek van het koor op de begane grond opgesteld. Het orgel van Krewerd overleefde meerdere oorlogen en overstromingen, echter in 1967 leek het doek definitief te vallen. Het kerkgebouw verkeerde in deplorabele toestand. Er was zelfs sprake van afbraak en het orgel zou verkocht worden. De zelfstandige Nederlands Hervormde Gemeente Krewerd, in de persoon van de toen enige kerkvoogd, landbouwer Marten Alje Bos, heeft zich verzet tegen deze dreigende ondergang. En met succes. Hij wist zich onder andere enorm gesteund door de toenmalige burgemeester Brons. Kerk en toren werden gerestaureerd door Monumentenzorg. Orgelmaker/restaurateur Albert Hendrik de Graaf ontfermde zich liefderijk over het orgel. Hij schrijft: Vanaf 1968 is aan mij de zorg voor dit orgel toevertrouwd en ik mocht in de periode van 1972-1975 werken aan het herstel. Dit herstel had een conserverend oogmerk en zou geen aantasting van het klankbeeld vormen. Het pijpwerk is toen zonder enige ingreep, na herstel van de windlade, in het orgel geplaatst. Slechts in een enkel geval is reparatie onoverkomelijk gebleken. De toonhoogte De toonhoogte is nu (2006) ruim een halve toon hoger dan a=440 Herz. Dispositie De dispositie is vanaf de vernieuwing in 1731 met uitzondering van de in 1857 verwijderde Mixtuur en Sesquialter, ongewijzigd. Het eeuwenoude gotische orgel met zijn maximum aan resonans en volume en met de direct aansprekende, stralende stemmen is van zeldzaam ruige schoonheid. En 'in de glorie en glaans van d'aiwen ...' bleef in het Groningse landschap dat kostbaar kleinood in de oude kerk van Krewerd, bewaard. Bronnen: Het orgel in de kerk van Krewerd, Albert Hendrik de Graaf Plaatselijke Commissie Krewerd van de Stichting Oude Groninger Kerken In 1983 is de kerk en de toren overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken.   Hauptwerk.nl is een initiatief van Sygsoft Holland. Inschrijving KvK 93602855. Laatst bijgewerkt 20-04-2024